نظامنامه رفتار حرفه‌ای اخلاقی در مهندسی ساختمان در سه فصلِ تعاریف شامل اصول اخلاق حرفه‌ای، رفتار حرفه‌ای و عرف پذیرفته شده مهندسی، مصادیق رفتار حرفه‌ای اخلاقی در برگیرنده موضوعات رفتار عمومی، رفتار با کارفرمایان، طرف‌های قرارداد مهندسی و اشخاص در استخدام و رفتار با اشخاص حقیقی و حقوقی همکار و در نهایت شیوه احراز نقض نظامنامه در تاریخ 09/04/1395 ابلاغ شد.

مقدمه متن نظام‌نامه رفتار حرفه‌ای اخلاقی در مهندسی ساختمان که به امضای آقای دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی رسیده است به شرح زیر است: در اجرای ماده ۲ مکرر آیین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، موضوع بند ۱ تصویب نامه شماره ۱۶۰۲۷۷/ت۵۲۶۵۰ه – مورخ 05/12/1394 هیات وزیران، این نظام‌نامه در چارچوب اصول اخلاق حرفه ای ذکر شده در آن، در سه فصل به شرح زیر تصویب و ابلاغ می‌شود. رعایت و اجرای این نظامنامه توسط مهندسان و بنگاه‌های حرفه‌های مهندسی ساختمان مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۱۳۷۴ الزامی است.

با مطالعه و تدقیق در این نظامنامه موارد زیر مطرح می باشد:

• اخلاق منفصل از موضوعات مادي بوده و بعد معنوي دارد.

به نظر می آید برخورد با اخلاق به صورت بخشنامه ای و دستوری علاوه بر اینکه راه گشا نباشد، بیشتر بر ابهام و پیچیدگی قوانین و مقررات می افزاید.

• استفاده از تعابیر و مفاهیم معنوی همچون: رفتار شرافتمندانه، مسئولانه، توام با امانت داری، رازداری، انصاف و حسن نیت و ……. در نظامنامه، موقعیکه این مفاهیم در فرهنگ عامه جامعه وجود دارد، هیچ ابهامی را از جامعه مهندسی رفع نخواهد کرد و فقط یک چرخه معیوب برای قضاوتهای سلیقه ای در شورای انتظامی را فراهم خواهد آورد.
• این نظامنامه همچون بسیاری دیگر از قوانین و مقررات به صورت سلبی می باشد تا ایجابی.

یعنی اگر مهندسی یکی از 41 بند موارد اخلاق حرفه ای که در نظامنامه تعریف شده است را رعایت ننماید، طبق فصل سوم نظامنامه سر و کارش با شورای انتظامی خواهد بود و این شورا بایستی نسبت به مواردی که بسیار گسترده بوده و در حیطه مسائل انسانی – اخلاقی – معنوی بوده و فاقد معیارهای اندازه گیری و تشخیصی می باشد، حکم صادر نماید.

از سوی دیگر اگر مهندسین اصول اخلاق حرفه ای را بطور کامل رعایت و عمل نمایند، هیچگونه تشویق و امتیازی برای آنها در نظر گرفته نمی شود که باعث ترویج اخلاق حرفه ای گردد و در این نظامنامه هم مانند بسیاری دیگر از قوانین و مقررات، تهدید و جریمه به عنوان ابزار جلوگیری از تخلف تعریف شده است و از روشهای تشویقی و ترویجی اثری نیست و این اصل که هر قدر مزایای حاصل از رعایت اخلاق حرفه ای فراگیرتر باشد، میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتری برخوردار است و باعث ترویج اخلاق حرفه ای می گردد، در این نظامنامه مغفول مانده است.

• در سازمانهای حرفه ای مانند: سازمان نظام پزشکی – کانون وکلا – کانون کارشناسان رسمی که از نظر قدمت خیلی زودتر از سازمان نظام مهندسی تاسیس و فعالیت داشته اند و طرح بحث اخلاق به دلیل اهمیت حرفه آنها از جایگاه ویژه ای برخوردار است، قانون و آیین نامه و یا نظامنامه اخلاق حرفه ای در این سازمانها وجود ندارد و عموما اینگونه امور در حد دادسرا و دادگاه انتظامی رتق و فتق می شود.

در صورتیکه میزان ضرورت تدوین و تصویب آیین نامه و نظامنامه در خصوص اخلاق حرفه ای در سازمان نظام مهندسی معلوم و مشخص نیست و آیا در سازمان نظام مهندسی مسائل و مشکلات جاری به حدی تقلیل و کاهش یافته است که ورود به مواردی که در حیطه معنویات اشخاص (مهندسین) قرار می گیرد، به صورت اولویت در می آید؟!

نویسنده: مجتبی صابر

• دبیر گروه تخصصی عمران دوره هشتم سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران
• عضو هیات مدیره دوره هشتم سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران
• خزانه دار سال دوم دوره هشتم سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران
• عضو گروه تخصصی عمران سازمان نظام مهندسی ساختمان (شورای مرکزی) 1400-1399